Ik heb lang getwijfeld of ik deze blog over leven en dood zou publiceren, want ik wil niet dat jullie je minder fijn voelen door mijn belevenissen. Toch deel ik mijn verhaal..
Maar omdat dit mijn persoonlijke ervaringen zijn, heb ik toch besloten om dit te delen. Anders voelt het voor mij alsof mijn verhaal niet compleet is.
Gisteravond om half 9 is lieve kleine mooie Martha in mijn armen overleden..
Hieronder zal ik beschrijven hoe de dag gister is verlopen. Besluit voor jezelf of je dit wel of niet wilt lezen. Ik heb geprobeerd alles netjes te verwoorden, maar misschien zit niet iedereen op dit verhaal te wachten.
Gisteren ben ik na de kerkdienst aan het werk gegaan. Martha is nog steeds niet veel beter, maar ze is stabiel en ademt rustig en regelmatig. Ze slaapt veel en hoest af en toe. De anderen huilen veel en Esther is ontroostbaar. Ze heeft ook malaria en is duidelijk niet fit. Ik houd haar veel vast en uiteindelijk valt ze na 2 slokken melk in mijn armen in slaap. Zo lief en even is het stil..
Om 15.00 uur komt een andere vrijwilligster erbij en samen letten we goed op alle kleine babytjes. Aan het einde van de middag zie ik dat Martha haar ademhaling weer onrustig is en we besluiten Els te vragen of we haar nog een injectie kunnen geven. Els ligt ziek in bed, maar komt toch even kijken. Ze krijgt een injectie door het infuus en we hopen dat het haar helpt. Ze krijgt nu het maximaal aantal medicijnen, dus ze moet het nu echt zelf gaan doen!
Om 17.30 uur is de situatie nog niet veranderd en blijft ze onregelmatig ademen en veel hoesten. Soms alleen de beweging, want ze heeft dan niet genoeg kracht om te hoesten. We besluiten om het saturatieapparaat aan te sluiten en daar wordt ons vermoeden bevestigd. Hartslag en ademhaling zijn onregelmatig. We kunnen alleen niet meer doen dan haar goed in de gaten houden. Daar zitten we allebei met een bord eten op ons schoot, haar constant in de gaten te houden.
Op dat moment wordt de ademhaling van Martha nog onrustiger. We staan bij haar en zien dat de ademhaling stopt. We duwen op haar borstkas en pakken haar op. Esther luistert naar het hart en deze hoort ze gelukkig nog. Maar ze ademt nog steeds niet. We blijven duwen en af en toe komt er een heftige diepe ademhaling (cheyne stockes). Na 5 minuten nog steeds geen verandering. We voeren de zuurstoftoevoer op en ik ren naar een aunti om te vragen of ze Els zo snel mogelijk wil halen.
Els komt snel en neemt ze van ons over. Ze constateert hetzelfde en zegt dat het er niet goed uit ziet. We zijn inmiddels al 10 minuten verder en nog steeds geen ademhaling. Het hart blijft kloppen, langzaam. Els legt haar terug en haalt het stuurstofmasker te voorschijn. Ze knijpt steeds lucht in maar er komt nog geen ademhaling. Na inmiddels een kwartier geeft ze aan dat ze het niet gaat halen en vraagt ze of een van ons hem vast wil houden. Ik wil dit en de anderen vinden het goed dat ik dit doe.
Ik houdt haar in een doek vast en ga zitten op mijn stoel. Ze rust op mijn benen en ik aai met één hand over haar hoofd en de andere hand houd ik haar handje vast. Haar handje krult over mijn duim, maar er zit geen beweging meer in. Ze ademt niet, maar na een paar seconde komt er een heftige diepe ademhaling. Geen fijn gezicht. De andere details laat ik achterwege. Toch is er nog steeds een langzame hartslag. Zo blijf ik met haar zitten. Ik probeer haar zoveel mogelijk liefde, warmte en kracht te geven en zeg tegen haar dat het goed is, dat ze mag gaan. Ze heeft zo hard gevochten, het is oke.
Een andere vrijwilligster wordt er bijgehaald en zij haalt tweelingzusje Esther erbij. Ze zit naast me met Esther op schoot en om de tweelingzusjes zo naast elkaar te zien is hartverscheurend. Er zijn inmiddels al heel wat tranen gevloeid, maar toch blijf ik rustig. Af en toe geef ik haar een kusje op haar voorhoofd, wat is het een mooi en lief klein meisje..
Na een uur geeft ze de strijd op. Na een paar minuten geen diepe ademhaling en geen hartslag is ze gegaan. Ze is uiteindelijk na een uur vechten voor haar leven vredig in mijn armen ingeslapen. We checken de hartslag nog een paar keer en ik blijf haar hoofd maar strelen. Maar het is echt zo en als ik haar een laatste kusje op haar voorhoofd geef voel ik dat ze al koud wordt….
Na een minuut zitten haalt Els het infuus eruit. Hierna haal ik mijn duim uit haar koude handje en til ik haar op en leg ik haar op een schoon doek op de verschoontafel. We doen haar een schone luier om en een mooi wit pakje. Terwijl de anderen bezig zijn houd ik haar hoofdje vast en wordt ze volgens Oegandese traditie recht en plat gelegd.
Els belt uncle Simon en hij gaat morgenochtend vroeg om een kistje. Deze wordt langs de kant van de weg door een timmerman gemaakt. Els moet ook de familie bellen, heftig. Ze spreken moeizaam Engels en dus wordt de telefoon aan een aunti gegeven om een en ander uit te leggen in het Atessa (de taal in dit district). Morgen komt een oom die hier in de buurt is naar ons en gaat met Els en Simon mee naar het dorp waar de familie woont. Dit is in een ander district en ongeveer een uur rijden. Els geeft aan dat het voor ons goed zou zijn om mee te gaan, dit willen we beiden. Zo kunnen we voor ons gevoel het beter afsluiten en een plekje geven. Daarnaast zal het zeker ook erg heftig zijn..
Het lichaampje van Martha wordt naar het kantoor van Els gebracht en er wordt een doek over haar heen gelegd.
Om 22.30 uur kom in mijn kamer en blijken we geen water te hebben. Wat had ik graag even alles van me af willen spoelen, helaas..
Vannacht 2x wakker en gelijk vroeg ik me af hoe met Martha gaat. Ik realiseer me gelijk dat ik me dit niet meer hoef af te vragen en denk aan haar hoe ik haar het laatste zag in Els haar kantoortje. Ik zucht even diep en val gelukkig weer vrij snel in slaap.
In mijn volgende blog beschrijf ik hoe hartelijk we worden ontvangen door de familie van Martha, wat een warm gevoel is naast het zien van het verdriet.
